Τα «Σύγχρονα Αμφιαράεια» λειτουργούν από το 2005 ως Πολυκέντρο το οποίο αναβιώνει τα αρχαία Αμφιαράεια, τα οποία θεράπευαν τις ψυχικές διαταραχές στην αρχαία Ελλάδα. Σε αυτά οι ψυχικές διαταραχές θεραπεύονταν αποτελεσματικά με συνθετικές (integrative) προσεγγίσεις που εφάρμοζαν παράλληλα ψυχοθεραπεία, φαρμακοθεραπεία, ειδική διατροφή, εκγύμναση του σώματος και της ψυχής, μουσικοθεραπεία σε συνδυασμό με το απαράμιλλου κάλλους φυσικό περιβάλλον, την θεραπευτική αρχιτεκτονική, την υδατοθεραπεία και πλήθος άλλες μεθόδους που η σύγχρονη ψυχιατρική τώρα ανακαλύπτει.

Σήμερα με την τεχνογνωσία που διαθέτουμε στο Πολυκέντρο μας είμαστε σε θέση να συνθέσουμε την πολύτιμη αυτή επιστημονική παραδοσιακή γνώση με την συνεχώς ανανεούμενη σύγχρονη επιστήμη και συγκεκριμένα με την Νευροανάδραση (Neurofeedback) και τα Προκλητά Δυναμικά (Event Related Potentials).

Η σύγχρονη εποχή επιφορτίζει τον άνθρωπο καθημερινά με πολλαπλά προβλήματα που απαιτούν το μέγιστο των δυνατοτήτων μας σε σωματική και ψυχική υγεία. Οι εξοντωτικοί ρυθμοί ζωής, η απομάκρυνση από τις παραδοσιακές αξίες, τα μεταλλαγμένα τρόφιμα, η μόλυνση της ατμόσφαιρας, το αφιλόξενο φυσικό περιβάλλον των σύγχρονων πόλεων και πολλά άλλα οδήγησαν δίκαια τον ψυχολόγο Rollo May να αποκαλέσει τον 20^ο αιώνα «Αιώνα του άγχους» (Nestoros, 1984). 

Ήδη ο συγγραφέας και φιλόσοφος Albert Camie είχε ονομάσει τον 20^ο αιώνα εποχή του φόβου. Ως γνωστόν το άγχος ορίζεται ως αδιόρατος φόβος του οποίου την ακριβή αιτία το άτομο δυσκολεύεται να εντοπίσει. Επιπλέον, από την αυγή του ο 21^ος αιώνας προμηνύεται να είναι ο αιώνας της κατάθλιψης (Νέστορος, 1996, Εισαγωγή στο σύγγραμμα των Bloomfield & McWilliams) αφού σήμερα ένας στους δυο ανθρώπους ή πάσχει από κατάθλιψη ή γνωρίζει κάποιο πρόσωπο στο στενό του περιβάλλον που υποφέρει από τη νοσηρή αυτή κατάσταση. 

Αν λάβουμε υπόψη μας ότι κύριο χαρακτηριστικό της κατάθλιψης είναι η έλλειψη ελπίδας, φθάνουμε στο συμπέρασμα ότι στον προηγούμενο αιώνα ο άνθρωπος αισθανόταν απειλημένος από διάφορες αιτίες, αγχωνόταν αλλά εξακολουθούσε να ελπίζει ότι ίσως θα μπορούσε να ξεπεράσει τις δυσκολίες του. Φαίνεται ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αρχίσει να απελπίζεται. 

Η αύξηση της βίας και της εγκληματικότητας, η διάβρωση των διαπροσωπικών σχέσεων και η μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου είναι ελάχιστες από τις πολλές εκδηλώσεις που απεικονίζουν την υποβαθμισμένη ψυχική υγεία της εποχής μας. 

Παράλληλα και η σωματική υγεία του σύγχρονου ανθρώπου βάλλεται από παντού:

α) το άγχος και η κατάθλιψη προκαλούν πλήθος ψυχοσωματικές διαταραχές, από την γαστρίτιδα και το πεπτικό έλκος μέχρι τις νόσους του ανοσοποιητικού συστήματος (αλλεργίες κλπ.) και τις διάφορες μορφές νεοπλασιών (καρκίνος του προστάτη κλπ.),

β) η κακή διατροφή συμβάλλει στην εμφάνιση πολλών ασθενειών (αρτηριοσκληρωτική νόσος των αγγείων με έμφραγμα μυοκαρδίου κλπ.),

γ) η έλλειψη σωματικής άσκησης έχει βασικό ρόλο σε διάφορες σωματικές διαταραχές, από την δυσκοιλιότητα και την οστεοπόρωση έως την δισκοπάθεια (κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου στην οσφυϊκή περιοχή λόγω μειωμένου τόνου των κοιλιακών μυών) και τις παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος (φλεβικοί κιρσοί, αρτηριοσκληρωτική νόσος των αγγείων με έμφραγμα μυοκαρδίου κλπ.) και

δ) τέλος, χωρίς να σημαίνει ότι είναι το λιγότερο σημαντικό, η υποβαθμισμένη πνευματική ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, όπως αυτή εκδηλώνεται από την κρίση των ηθικών αξιών και ιδεολογιών, την έλλειψη ανώτερων και αλτρουιστικών στόχων και οραμάτων, την σύγχυση όσον αφορά τα «πιστεύω» και τις επιθυμίες, την απουσία ισχυρών φιλοσοφικών θέσεων, κοσμοθεωρίας και θρησκευτικών αντιλήψεων που να στηρίζουν συναισθηματικά τον άνθρωπο, φυσικά οδηγούν όχι μόνο σε χαμηλού επιπέδου ποιότητα ζωής αλλά και έχουν κεντρικό ρόλο, τόσο στην αιτιολογία, όσο και στην εξέλιξη, των περισσοτέρων ψυχικών και σωματικών διαταραχών.

Η αντιμετώπιση σήμερα

Η παροχή υπηρεσιών σωματικής και ψυχικής υγείας χαρακτηρίζεται σήμερα από κατακερματισμό των υπηρεσιών σε πλήθος ιατρικών και παραϊατρικών επαγγελμάτων. Ανάλογα, με το πρόβλημά του ο ενδιαφερόμενος μπορεί να συμβουλευθεί κάποιον ειδικό γιατρό (π.χ., ένα καρδιολόγο ή ένα ψυχίατρο) αλλά και να αποταθεί σε πλήθος άλλους επαγγελματίες, όπως σε ψυχολόγο, διαιτολόγο, φυσιοθεραπευτή, λογοθεραπευτή, γυμναστή, εκπαιδευτή υπερβατικού διαλογισμού ή γιόγκα, ομοιοπαθητικό θεραπευτή, βιοενεργειακό θεραπευτή, κλπ. Δυστυχώς, για το ίδιο πρόβλημα υγείας προσφέρονται διαφορετικά και συχνά αλληλοσυγκρουόμενα είδη θεραπείας ανάλογα με την προσέγγιση του εκάστοτε θεραπευτή. Επιπλέον, οι διάφοροι «ειδικοί» όχι μόνο δεν έχουν γνώση και κατανόηση των άλλων ειδικοτήτων και προσεγγίσεων, αλλά συνήθως, αντί να επικοινωνούν και να συνεργάζονται με τους άλλους επαγγελματίες σωματικής και ψυχικής υγείας, υιοθετούν μια εχθρική στάση απέναντι στους υποτιθέμενους επαγγελματικούς «ανταγωνιστές» τους και υποστηρίζουν το «αλάθητο» της δικής τους προτεινόμενης αγωγής.

Στο χώρο της ψυχικής υγείας, ο κατακερματισμός των υπηρεσιών και όλα τα προαναφερθέντα, αποκτούν ιδιαίτερη οξύτητα με βαρύτατες επιπτώσεις. Παραδείγματος χάριν, εάν κάποιο άτομο εμφανίσει συμπτώματα κατάθλιψης, στην χώρα μας (αλλά και στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού, χωρίς να εξαιρούνται οι ΗΠΑ και η δυτική Ευρώπη), ανάλογα με το σε ποιον επαγγελματία θα αποταθεί, μπορεί να λάβει κάποια από τις ακόλουθες θεραπείες:

• Εάν αποταθεί σε παραδοσιακό νευρολόγο-ψυχίατρο ο οποίος δεν είναι εκπαιδευμένος στην ψυχοθεραπεία θα του χορηγηθούν κάποια αντικαταθλιπτικά φάρμακα

• Εάν αποταθεί σε ψυχοθεραπευτή (ο οποίος μπορεί να μην είναι ψυχίατρος αλλά ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός, ψυχιατρικός νοσηλευτής, κοινωνιολόγος και από πολλά άλλα επαγγέλματα –σε μερικές χώρες ακόμα και κληρικός) θα του προταθεί μια από τις τετρακόσιες διαφορετικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις που προσφέρονται σήμερα στον Δυτικό κόσμο (βλέπε Karasu, 1986, Hawkins & Nestoros, 1997) με παράλληλη συνήθως συμβουλή να αποφύγει τα φάρμακα

• Εάν αποταθεί σε ομοιοπαθητικό θεραπευτή (ιατρό ή μη) θα του χορηγηθεί ομοιοπαθητική θεραπεία

• Εάν αποταθεί σε διαιτολόγο θα του χορηγηθούν σχετικές συμβουλές για την διατροφή του

• Εάν αποταθεί σε κληρικό θα του συστήσει εξομολόγηση και άλλα σχετικά (νηστεία, προσευχή, μετάληψη των αχράντων μυστηρίων κλπ.)

• Εάν αποταθεί σε εκπαιδευτή υπερβατικού διαλογισμού ή γιόγκα θα του προταθούν οι ανάλογες ασκήσεις

• Εάν αποταθεί σε φυσιοθεραπευτές για πόνους που συχνά συνοδεύουν την κατάθλιψη θα του προταθούν οι ανάλογες θεραπείες που εστιάζονται στα σωματικά του συμπτώματα

• Εάν, τέλος, αποταθεί σε κάποια από τις πολυάριθμες ομάδες φιλοσοφικών συζητήσεων θα του προταθεί η συμμετοχή σε ομάδες αυτοδιερεύνησης και φιλοσοφικού στοχασμού , καθώς και η μελέτη σχετικών βιβλίων

Νέα μέθοδός αντιμετώπισης – Συνθετική Ψυχοθεραπεία

Η παραπάνω απαράδεκτη κατάσταση, η οποία ίσως αποτελεί την συνέπεια της «υπερ-αναλυτικής εποχής» μας (βλ. Φωκάς, 2004) , οδήγησε τον Ι. Ν. Νέστορος στην Ελλάδα το 1990 και πολλούς άλλους επιστήμονες από πολλές άλλες χώρες στην πρόταση για μια Συνθετική Ψυχοθεραπεία η οποία συνδυάζει και συνθέτει αφενός μεν τα διάφορα μοντέλα ψυχοθεραπείας (ψυχοδυναμικές, συμπεριφοριστικές και ανθρωπιστικές/υπαρξιστικές προσεγγίσεις), αφετέρου δε τις σύγχρονες νευροφυσιολογικές απόψεις για την λειτουργία του εγκεφάλου και την δράση των ψυχοδραστικών -εν προκειμένω ψυχοθεραπευτικών κατά τον Thomas A. Ban (1969)- φαρμάκων χωρίς να παραμελεί την τεράστια επίδραση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας (Νέστορος, 1990, 1993, Νέστορος & Βαλλιανάτου, 1990/1996/2000, Hawkins & Nestoros, 1997, Νέστορος και συν. 2001). Ήδη πολύ πριν από τους ψυχοθεραπευτές (οι ενωτικές προσπάθειες των οποίων αναφέρονται χρονολογικά σε εκτενή πίνακα από τους Hawkins & Nestoros, 1997), o Άλπερτ Αϊνστάιν ξεκίνησε τις προσπάθειες του για την «ενοποιημένη θεωρία» της Φυσικής από τις αρχές της δεκαετίας του 1920, για να την δημοσιεύσει τελικά στο Scientific American το 1950 (βλ. Musser, 2004). Βέβαια, η προσπάθεια «για μια ολιστική θέαση του κόσμου» ενθουσιάζει και πολλούς άλλους επιστήμονες άλλων γνωστικών αντικειμένων, όπως τον κορυφαίο Έλληνα επιστήμονα Θανάση Φωκά, ο οποίος διδάσκει Μαθηματικά στην έδρα του Νεύτωνα στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, είναι συνάδελφος του Στίβεν Χόκιγκ, θεωρείται αυθεντία στην Ιατρική και στην Αεροναυπηγική (!) και πρόσφατα βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών (βλ. συνέντευξή του στον Ματθαίο Τσιμπάκη (2004). Είναι γνωστό επίσης ότι και ο Στίβεν Χόκινκ προσπαθεί να αναπτύξει την δική του «Θεωρία των Πάντων» (σύμφωνα με διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο Αμφιθέατρο της Ιατρικής Σχολής, Ηράκλειο, 1997). Τέλος, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο Πλάτωνας, που κατέγραψε ουσιαστικά τις απόψεις του Σωκράτη, με την θεωρητική του προσέγγιση, ερμήνευσε το «Σύμπαν», άρα το «όλον», συμπεριλαμβανομένων και των ψυχικών λειτουργιών, συνθέτοντας την φιλοσοφία με τα μαθηματικά, όπως προκύπτει από το βασικό του θεώρημα (γεωμετρικό θεώρημα). Η μεγάλη εκτίμηση που έτρεφε ο Σωκράτης για την γεωμετρία είναι εμφανής σε πολλούς διαλόγους, όπως παραδείγματος χάριν στον «Θεαίτητο» (βλ. σελ.67 της εκδόσεως του έργου αυτού από την φιλολογική ομάδα Κάκτου, 1993).

Σε αντίθεση με την κατακερματισμένη και συχνά αντιφατική αντιμετώπιση των ψυχικών και σωματικών διαταραχών στην σύγχρονη εποχή, οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν ανακαλύψει την ορθή σύνθεση θεραπευτικών προσεγγίσεων (βλ. Hawkins & Nestoros, 1997. Nestoros et al., 1998. Εισαγωγή από Πολεμικό Ν., & Νέστορος Ι.Ν., στο σύγγραμμα του Hawkins 1999). Στα Ασκληπιεία και στα Αμφιαράεια (τα δεύτερα με εξειδίκευση στα ψυχολογικά προβλήματα) το άτομο που προσερχόταν για θεραπεία είχε μια σύνθετη και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση, στην οποία συνδυαζόταν αρμονικά η ψυχοθεραπεία (ερμηνεία ονείρων, συμβουλές για πνευματικές ασκήσεις και αλλαγή νοοτροπίας, κλπ.) με την φαρμακοθεραπεία, οδηγίες για κατάλληλη διατροφή ανάλογα με την πάθηση, κινησιοθεραπεία και μουσικοθεραπεία. Επιπλέον, τα θεραπευτήρια ήταν κτισμένα σε περιοχές απαράμιλλου φυσικού κάλλους και σε θέσεις που είχαν θεραπευτικά «ενεργειακά» χαρακτηριστικά. Μάλιστα, η αρχιτεκτονική των κτιρίων αυτών ήταν θεραπευτική ( βλ. Βαρλάμη, 1976: Τόποι Θεραπείας και Κάθαρσης στο εισαγωγικό σημείωμα με τίτλο «ENDLESS ALEXANDER» του βιβλίου του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ 2000, Θεσσαλονίκη, 1997). Η ολιστική προσέγγιση στην αντιμετώπιση των ψυχικών και σωματικών διαταραχών τεκμηριώνεται όχι μόνο από τις θεραπείες που εφαρμόζονταν στα Αμφιαράεια, αλλά και από πλήθος άλλων εκδηλώσεων του Ελληνικού πνεύματος όπως η παιδεία, η φιλοσοφία, οι θρησκευτικές και πολιτισμικές εκδηλώσεις όπως τα Ελευσίνια Μυστήρια, το Αρχαίο Θέατρο, οι Ολυμπιακοί Αγώνες κ.α. Την ολιστική αυτή προσέγγιση συνοψίζουν μεταξύ πολλών άλλων και τα ρητά «Εν το παν» και «Νους υγιής εν σώματι υγιεί».

Από τα παραπάνω αβίαστα προκύπτει ότι η ιδανική θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων απαιτεί σύνθεση της παραδοσιακής γνώσης (αρχαίας, μεσαιωνικής καθώς και αυτής που διασώζει η σύγχρονη λαϊκή παράδοση) με τις σύγχρονες επιστημονικά αυστηρές θεραπευτικές προσεγγίσεις των ψυχοθεραπειών, των φαρμακοθεραπειών, των σύγχρονων μεθόδων απεικόνισης της λειτουργίας του εγκεφάλου (όπως είναι τα γνωστικά προκλητά δυναμικά) και των μεθόδων που μας επιτρέπουν την ψυχοφυσιολογική εκπαίδευση του εγκεφάλου προς μία επιθυμητή κατεύθυνση (όπως είναι η νευροβιοανάδραση).

Σύγχρονα Αμφιαράεια Πολυκέντρα

Τα Σύγχρονα Αμφιαράεια θα λειτουργήσουν ως Πολυκέντρα τα οποία θα αναβιώσουν τα αρχαία Αμφιαράεια, τα οποία θεράπευαν ψυχικές νόσους συνθέτοντας την παραδοσιακή γνώση με την συνεχώς ανανεούμενη σύγχρονη επιστήμη. Θα προσφέρονται ολιστικές «θεραπείες» τόσο σε φυσιολογικά άτομα με αίτημα την ατομική βελτίωση και εξέλιξη σε διάφορους τομείς (αυτογνωσία, εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης, βελτίωση οποιασδήποτε ικανότητας μέσω νευροανάδρασης, κ.λ.π.) καθώς και σε μεγάλο πλήθος από διαταραχές του νου, του σώματος και της ψυχής. Παράλληλα όμως θα προάγει την γνώση στην σύνθεση των θεραπειών (π.χ., ψυχοθεραπείας και φαρμακοθεραπείας, βλ. Vallianatou & Nestoros, 2000) καθώς και στην επίδραση πάνω στην ψυχική και σωματική υγεία των ακόλουθων παραγόντων:

Α) Φυσικό περιβάλλον (φυσικό κάλλος, ενεργειακές ιδιότητες εδάφους, άφθονα υπέργεια και υπόγεια στάσιμα και κινούμενα νερά κ.λπ.)

Β) Κλιματολογικές συνθήκες (ηλιοφάνεια, χαμηλή υγρασία ατμόσφαιρας, κ.λπ.)

Γ) Ελληνικός Πολιτισμός (αρχαίος, μεσαιωνικός και σύγχρονος)

Δ) Διατροφή

Ε) Σωματική άσκηση

Στ) Εκπαίδευση

Ζ) Μουσική, Θέατρο και Τέχνες γενικά

Η) Θεραπευτική αρχιτεκτονική.

Παραδείγματος χάριν, ο γνωστός αρχιτέκτων Ευθύμιος Βαρλάμης έχει ήδη δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για το θέμα της θεραπευτικής αρχιτεκτονικής, όπως και για την αρχιτεκτονική παιδότοπων και παιδικών δωματίων. Πιστεύει μάλιστα ότι γνωρίζει τους κανόνες για την κατασκευή ενός κτιρίου το οποίο ονομάζει ‘Ευδαιμόνιον’, αφού πιστεύει ότι η είσοδος σε αυτό θα προκαλεί ευφορία. Η πραγματοποίηση του προτεινόμενου έργου με την μέθοδο των γνωστικών προκλητών δυναμικών θα βοηθήσει επιστήμονες σαν τον Βαρλάμη, όχι μόνο να πειραματισθούν με τις ιδέες τους, αλλά και να τις βελτιώσουν.

Οι Θεραπευτικές Υπηρεσίες θα περιλαμβάνουν όλο το φάσμα των ψυχικών και σωματικών διαταραχών. Σε πρώτη φάση θα δοθεί έμφαση στην βελτίωση της ποιότητας ζωής ατόμων που θεωρούνται φυσιολογικά και έχουν διακριθεί σε διάφορους τομείς (καλλιτέχνες, πολιτικοί, αθλητές κ.λπ.). Στο κάθε Αμφιαράειο οι άνθρωποι αυτοί θα έχουν την ευκαιρία να ηρεμήσουν, να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, να λάβουν σωματική και πνευματική τροφή υψηλής ποιότητας, να γυμναστούν, να φιλοσοφήσουν την ζωή, κλπ.

Η γειτνίαση του Πολυκέντρου μας με τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους, προσδίδει ισχυρά πλεονεκτήματα.

Βρισκόμαστε κάτω από το βράχο της Ακρόπολής των Αθηνών, απέναντι από τους στύλους του Ολυμπίου Διός και σε απόσταση 500 μέτρων από το αρχαίο Αμφιαράειο των Αθηνών

Οι Εκπαιδευτικές Υπηρεσίες θα προσφέρουν την δυνατότητα σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές των συνεργαζόμενων Πανεπιστημίων να παρακολουθούν μαθήματα, να κάνουν την πρακτική τους άσκηση και να διεξάγουν τις έρευνες τους σε επίπεδο Διπλωματικής Εργασίας ή Διδακτορικού Διπλώματος. Οι έρευνες αυτές θα βοηθήσουν στην απόκτηση νέας γνώσης που θα οδηγήσουν σε ακόμη περισσότερο επιτυχημένες θεραπευτικές παρεμβάσεις στις ψυχικές διαταραχές.

ΜΕΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Hawkins P.J., Nestoros J.N. (1997). Beyond the Dogmas of Conventional Psychotherapy: The Integration Movement.In P.J. Hawkins & J.N. Nestoros (Eds), Psychotherapy: New perspectives on Theory, Practice and Research. Athens: Ellinika Grammata Publishers (pp.23-95).
2. Nestoros J.N. (2000). Modern ‘’Amphiaraia’’ in the Greek periphery. In G. Thill (Ed.), Sustainable Development in the Islands and the Roles of Research and Higher Education. Vol.2. Namur: Coordination Scientifique de PRELUDE (pp. 159-165).
3. Katakis K.G., & Nestoros J.N. (2000). Greek philosophy and psychotherapy. In G. Thill (Ed.), Sustainable Development in the Islands and the Roles of Research and Higher Education. Vol.2. Namur: Coordination Scientifique de PRELUDE (pp. 117-123).
4. Vallianatou N.G., & Nestoros J.N. (2000). The advantages of modern neuro-psychopharmacology in the treatment of mental disorders. In G. Thill (Ed.), Sustainable Development in the Islands and the Roles of Research and Higher Education. Vol.2. Namur: Coordination Scientifique de PRELUDE (pp. 221-226).